1- مقدمه با وجود این پیادهسازی اشتراک دانش بهعنوان یک فرآیند سازمانی پیچیده و ارزشآفرین همواره با

Transcription

1 نوآوری مدیریت پژوهشی - علمی نشریه نوآوری مدیریت 1393 پاییز 3 شماره سوم سال صفحه فرآیند در دانشی واسط نمودن اثربخش برای مفهومی مدل یک ارائه دانش اشتراک *2 سبحانی موحدی فرزاد 1 گودرزی وزیری احسان 1394/2/25 پذیرش: تاریخ 1393/6/10 دریافت: تاریخ چکیده شخص میان ارتباط برقراری وظیفۀ دانشی واسط زیرا است سهل است. ممتنع و سهل مفهوم یک دانشی واسط مفهوم نیست. اثربخش دانش شدن نهادینه بدون دانش انتقال زیرا است ممتنع دارد. را دانش صاحب شخص و دانش نیازمند از حاضر پژوهش است. دانش اشتراک فرآیند نمودن اثربخش برای دانشی واسط ویژگیهای شناسایی پژوهش این هدف آنها ویژگیهای و دانشی واسطهای وظایف اساس این بر است. دادهبنیاد رویکرد با کیفی پژوهش یک روششناسی نظر وظایف و فوق ویژگیهای میان ساختاری ارتباط و گرفت قرار بررسی مورد کشور داخل دانشبنیان سازمان یک بستر در زا مجموعهای انجام طریق از پژوهش دادههای شد. تبیین دانش اشتراک فرآیند نمودن اثربخش برای دانشی واسطهای کدگذاری شیوۀ از استفاده با و گردید جمعآوری مطالعه مورد سازمان خبرگان و مدیران با نیمهساختیافته مصاحبههای برخورداری شخصیتی جاذبۀ برونگرایی ویژگی چهار پژوهش یافتههای شدند. تحلیل و تجزیه انتخابی و محوری باز ارائهشده مفهومی مدل همچنین ساخت. آشکار دانشی واسطهای برای را رهبری توانایی و سازمانی اختیارات و جایگاه از ارتقاء را سازمان در تغییر ظرفیت ارتباطی ظرفیت ایجاد بر عالوه دانشی واسطهای که داد نشان پژوهش این در میشوند. دانش اشتراک فرآیند نمودن اثربخش به منجر طریق این از و میبخشند اثربخش. دانشی واسط دانشی واسط ویژگیهای دانشی واسط دانش اشتراک دانش مدیریت کلیدی: واژگان 101 ایران تهران تحقیقات و علوم واحد اسالمی آزاد دانشگاه صنایع مهندسی ارشد کارشناسی 1- fmovahedi@iau.ac.ir نویسندهمسوولمکاتبات / ایران تهران تحقیقات و علوم واحد اسالمی آزاد دانشگاه صنایع مهندسی دپارتمان استادیار 2*-

2 1- مقدمه بیتردید فرآیند اشتراک دانش یکی از فرآیندهای کلیدی مدیریت دانش )2007 Yoong, )Cranefield & و یکی از عناصر حیاتی سازمانها جهت یکپارچهسازی و اشتراک منابع ارتقاء یادگیری و توسعۀ نوآوری بهشمار میرود )2004 Faerman,.)Zhang & این فرآیند از طریق تبادل دو جانبۀ دانش افراد آن را تبدیل به شکلی قابل فهم و قابل استفاده برای دیگران میسازد. در این صورت در سازمان فرصت یادگیری و تمرین تجربههای جدید )2004 Faerman, )Zhang & بدون بازآفرینی آن فراهم میگردد )2004.)Yu, اشتراک دانش سرعت یادگیری فردی و سازمانی را افزایش و خالقیت را در سازمان توسعه میدهد )2004 )Gao, و از این طریق منجر به بهبود عملکرد سازمان میگردد )1998 Grayson,.)O Dell & به اعتقاد ساندرسن و همکاران )2004( بدون اشتراک دانش به تدریج سازمانها برتری رقابتی خود را از دست میدهند 2004( Zhang,.)Sundaresan & با وجود این پیادهسازی اشتراک دانش بهعنوان یک فرآیند سازمانی پیچیده و ارزشآفرین همواره با مانعهایی مواجه است )عالمه و همکاران 1391(. در سالهای اخیر پژوهشهای زیادی از منظر فرد سازمان فناوری در خصوص موانع اشتراک دانش انجام شده است )2004 Rowland, S)Sharifuddin & فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز )2004.)Hooff & de در این میان به اعتقاد زاالنسکی )2000( فرآیند اشتراک دانش به شدت Ridder, تحت تأثیر منفی عامل عدم وجود ارتباط آسان بین فراهمکنندۀ دانش و درخواستکنندۀ دانش است.)Szulanski, 2000( در دهۀ اخیر برای مقابله با چالش ارتباط میان منابع دانشی مفهوم واسط دانشی 1 توسعه یافته است. واسط دانشی به صورت یک واسط در شبکۀ سازمانی عمل میکند و از این طریق ارتباطات منابع دانشی را تسهیل و یا حتی خود دانش را در سازمان فراهم میسازد )1998.)Hargadon, بر این اساس واسطهاي دانشي بهعنوان عنصر کلیدي در فرآیند اشتراک دانش و انتقال تجربهها موفق محسوب میشوند و این اطمینان را ایجاد میکنند که اشتراک دانش بهصورت صحیح انجام می پذیرد )2008.)Giannakis, سانجین و همکاران )2011( برای واسطهای دانشی چهار نقش دسترسی یادگیری ارتباطی و اجرایی را متصور شدهاند )2011 al.,.)kim, et همچنین کانکلین )2010( تأکید میکند واسطهای دانشی برای ایفای نقشهای خود نیاز به مجموعهای از ویژگیهاومهارتهامانندمهارتهایارتباطنوشتاریوشفاهی انعطافپذیری ترغیبدیگران تواناییتعامل با افراد و گروهها تسهیلگری مدیریت پروژه تحقیق و آموزش دارند )2010.)Conklin, با وجود این دابینز )2009( معتقد است تاکنون ویژگیها و مهارتهای واسطهای دانش کمتر بررسی شده و این حوزه نیازمند 102 پژوهش منسجم است 2009( al.,.)dobbins, et

3 ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش 103 این مقاله به بررسی ویژگیهای واسطهای دانشی از منظر اثربخشی آنها در فرآیند اشتراک دانش میپردازد و بنابراین هدف آن شناسایی ویژگیهای واسطهای دانشی ارتباط ساختاری میان آنها و شناسایی سازوکارهایی است که بهطور اثربخش فرآیند اشتراک دانش را تسهیل مینمایند. مدل مفهومی ارائهشده ضمن یکپارچهسازی مفاهیم اشتراک دانش و واسطهای دانشی مبانی مورد نیاز برای استقرار واسط دانشی در شرکتهای دانش بنیان داخل کشور را فراهم میسازد. برای نیل به این هدف یک پژوهش کیفی با رویکرد داده بنیاد 2 و روش تحلیل موردکاوی طراحی شده است. بر اساس این رویکرد فرآیندهای اشتراک دانش در یک سازمان بزرگ دانش بنیان در داخل کشور مورد مطالعه قرار گرفت و از طریق فرآیند کشف و اکتشاف ویژگیهای اثربخش واسطهای دانش در تقویت فرآیند اشتراک دانش تبیین شد. ماموریت سازمان مورد مطالعه خلق و توسعۀ طیف گستردهای از فناوریهای پیشرفته صنعتی است که دانش بخشهای متنوع آن توسط واحدهای تحقیق و توسعۀ مستقر در پروژهها و نظامهای درونسازمانی خلق میگردند. دانشهای توسعهیافته میان فناوریهای مختلف مشترک و مورد نیاز سایر پروژهها و بخشهای سازمان است. از اینرو اثربخش نمودن فرآیند اشتراک دانش نقش مؤثری در کاهش هزینه کاهش ریسک افزایش یادگیری و موفقیت پروژههای فناوری محور سازمان مورد مطالعه دارد. مقالۀ حاضر در پنج بخش تنظیم گردیده است به دنبال این مقدمه در بخش دوم مبانی نظری و مرور ادبیات ارائه میگردد. در این بخش ابتدا مفهوم اشتراک دانش و بهدنبال آن مفهوم واسط دانشی و تحقیقاتی که در این زمینه انجام گرفته است مرور میگردد. سپس در بخش سوم روش پژوهش توضیح داده میشود. در این بخش روش کلی جمعآوری و تحلیل آنها و نیز نحوۀ اعتبارسنجی و پایایی بیان میگردد. در بخش چهارم جمعآوری دادههای پژوهش و شیوۀ تحلیل دادهها بیان میشود. همچنین مدل مفهومی اثربخشی واسطهای دانش در فرآیند اشتراک دانش تبیین میگردد. در پایان در فصل پنجم به جمعبندی و ارائه پیشنهادات برای پژوهشهای بعدی پرداختهمیشود. 2- مبانی نظری و مرورادبیات 1-2- اشتراک دانش اشتراک دانش یکی از مهمترین فرآیندهای مدیریت دانش )2002 )Goh, است که بهعنوان یک مزیت رقابتی و ابزار خلق نوآوری در سازمان به شمار میرود )صارمی نیا و همکاران 1392(. اشتراک دانش یک فرآیند نظاممند )اخوان و رحیمی, 1391( تعاملی و دو سویه است )2004 )Yu, که طی آن دانش جدید و تقاضا برای دانش جدید به وجود میآید )2003 al., )Ardichvili, et تجربیات میان اعضا انتقال مییابد و مسائل سازمانی

4 نسبت به گذشته بهطور مطلوبتر حل میگردند )اخوان و رحیمی, 1391(. در این فرآیند تعاملی در یکسو فراهمکنندۀ دانش و در سوی دیگر فهم بهتر از دانش وجود دارد )2004 )Yu, که منجر به تفکر عمیقتر از دانش میشود )2003 al.,.)ardichvili, et داونپورت و پروساک )1998( بیان ميکنند که اشتراک دانش زماني به وجود ميآید که افراد براي حل مسائل خود از دیگران درخواست کسب دانش ميکنند )1998 Prusak,.)Davenport & بنابراین اشتراک دانش مبتني بر چرخۀ درخواست و پاسخگویی است )2011 Song,.)Teng & از این رو اشتراک دانش عموما در بستر شبکهای از افراد که با هم تعامل دارند رخ ميدهد )2002.)Hansen, مفهوم تبادل در فرآیند اشتراک دانش مفهوم وسیعتری به نام بازار دانش را تداعی میکند )داونپورت و پروساک 1379(. همانند هر بازاری در بازار دانش نوعی معامله صورت میگیرد. هر چه این بازار گرمتر باشد دانش نیز در سازمان تسهیل و تولیدات دانشی فزونی خواهد یافت )جعفری و اخوان, 1385(. در این میان واسطهای دانشی نقش برجستهای در فرآیند اشتراک دانش ایفا میکنند. این مفهوم از همان ابتدا در ادبیات مدیریت دانش وجود داشته اما کمتر به آن پرداخته شده است )2009 al.,.)dobbins, et فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز واسط دانشی در منابع علمی مرتبط با مدیریت دانش به مفهوم واسط دانشی توسط نوناکا )1991( و داونپورت و پروساک )1998( اشاره شده است. نوناکا )1991( از مفهوم واسط دانش برای تبیین فرآیند خلق دانش و نوآوری استفاده نموده است. همچنین داونپورت و پروساک )1998( به مفهوم واسط دانشی برای تبیین مفهوم بازار دانش اشاره نمودهاند )1998 Prusak,.)Davenport & با وجود این هارگادن )1998( اولین فردی است که از طریق انجام پژوهشهای میدانی در هشت شرکت نوآور سعی نموده است مفهوم واسط دانشی را تبیین نماید. بر این اساس هاردگون واسط دانشی را نوعی میانجی از نوع فرد یا سازمان که در شبکۀ سازمان ارتباط منابع دانش یا حتی خود دانش را فراهم میسازد تعریف نموده است )1998.)Hargadon, فرآیند واسطهگری دانش که البته اعتماد کلید اصلی شکلگیری آن است )2013 )Kidwell, یک فرآیند پژوهشی در زمینۀ انتقال دانش است که از طریق آن دانش از محل و منبع خود به دست پذیرنده میرسد )2003.)CHSRF, در منابع و مراجع مرتبط واسطهگری دانش تحت عنوانهای مختلف مانند واسطهگران دانش میانجیگران واحدهای شخص ثالث و تسهیلگران نامگذاری شده است )2010.)Cooper, هانیگ )2004( واسطهگران دانشی را بهمثابۀ سازمانهای مستقل از سازمانهای اطراف خود تعریف نمودهاند که میان دو قسمت سازمان اتصال برقرار میکنند و باعث میشوند تا خروجی سازمان فراتر از حد معمول گردد )2004.)Honig, واسطهگران دانش با استفاده از فنون کاوشگری یادگیری ایجاد مسیرهای ارتباطی 104

5 ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش 105 مجازی ایدههای مختلف را ترکیب )خاتمیانفر 1391( و با ایجاد فضایی برای اشتراک تجارب و ایدهها موجب انتقال دانش مؤثر و پرورش فرآیند نوآوری در سازمان میشوند )2013 al.,.)hammami, et هورن )2008( از طریق ارائۀ مفهوم واسطهگر نوآوری آن را سازوکاری برای بسیج نوآوری شناسایی فرصتها و ایجاد ارتباط میان قسمتهای مختلف نظام بهمنظور ایفای نقش میانجیگری در زمینۀ روابط دانشی معرفی میکند )2008.)Horne, بر اساس نظر جکسون) 2003 ( واسطهگر دانشی به میانجیگری بین محققان و افراد سازمان میپردازند این افراد باید درک مناسبی از فرآیندهای پژوهشی و تصمیمگیری در سازمان داشته باشند )2003.)Jackson, واسط دانشی از طریق ایجاد درک متقابل از اهداف و فرهنگ بین پژوهشگران و افراد نیازمند دانش در سازمان ارتباط برقرار میکند و فرآیند شناخت دسترسی ارزیابی تفسیر تسهیل و پژوهشها را کاربردی مینماید )2009 al.,.)dobbins, et نقش واسطهگری دانش و اشتراک دانش با یکدیگر در ارتباط هستند بهگونهای که برخی معتقدند اشتراک دانش جزئی از واسطهگری دانش است و البته برخی نیز برخالف آن میاندیشند )2004.)Scott-Findlay, واسطهای دانشی مأموریتهایی راهبردی دارند که در سطح صنایع مختلف به آنها اجازه میدهد تا محصوالت و فرآیندهای جدیدی را ایجاد کنند و ایدههای نو را از جایی که وجود دارند به جایی که خالء آن وجود دارد انتقال دهند. از اینرو خروجی واسطهای دانشی راهحلهایی نوآورانه در خصوص مشکالت جدید و نو است )1998.)Hargadon, همچنین در اثر وجود واسطهای دانشی امکان دسترسی به صنایع و قسمتهایی که تا بهحال ارتباطی با آنان وجود نداشته است ایجاد میگردد که این خود یک مرحلۀ راهبردی در نوآوری محسوب میشود )1998.)Hargadon, بر اساس پژوهشهای مرور شده در این بخش گرچه نقش واسطهای دانشی میتواند عالوه بر انسانها توسط موجودیتهای دیگری مانند سازمانها یا برنامههای کاربردی ایفا گردد اما این موجودیتها بدون نقش انسان کامل نمیگردند. واسطهگری دانش با فرآیندهای بازاریابی دانش نوآوری خلق دانش یادگیری و تغییر سازمانی عجین شده است و این فرآیندها را تسهیل مینماید. در اینصورت واسطهای دانشی در نقش افراد نقش غیرقابل انکاری برای بهبود فرآیندهای فوق و ارتقاء سرعت نوآوری و خلق دانش در سازمان را دارد. در این پژوهش واسط دانش از منظر انسانمحور مورد بررسی قرار گرفته است وظایف واسط دانشی وظیفۀ اصلی یک واسط دانشی این است که افراد محققان تصمیمگیرندگان شاغالن و سیاستگذاران را بهمنظور ایجاد ارتباط و انتقال دانش سازماندهی کند و بهطور مؤثر گرد هم آورد )2003.)CHSRF,

6 فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز 1393 سانجینکیم )2011( چهار وظیفۀ اصلی دسترسی یادگیری ارتباط و اجرا را برای واسطهای دانش بیان نموده است )2011 al.,.)kim, et دسترسی به مفهوم قرار دادن سازمان در معرض طیف وسیعی از دانش ارزشمند موجود در صنایع مختلف و قرار دادن سازمانها در موقعیت واسطهگري دانشهاي ارزشمند بین صنایع داراي دانش و صنایعي است که به آن دانش نیاز دارند. یادگیری شامل انتقال دانش مربوط به مشکالت جاري صنایع و راهحلهاي بهدست آمده توسط آنان به صنایع و سازمانهایي است که در آینده با آن مشکالت مواجه ميشوند و همچنین ایجاد پایگاه ایدههاي با ارزش بهصورت بالقوه و گسترده از تمام صنایع و سازمانها. ارتباط فعالسازي یک گروه توسعهاي بهمنظور انتقال تجربههای مربوط به مشکالت یک صنعت به دیگر صنایع بهمنظور آشنایي آنان با راهحلها وترکیب ایدههاي درون یک صنعت با ایدههای خارج برای ایجاد محصول خالقانه و مفاهیم فرآیندي است. اجرا تبدیل مفاهیم ابتکاری از صنایع خارج سازمان به محصوالت یا فرآیندهای واقعی و ترکیب آنها با ایدههای موجود در صنعت و هدایت سازمان به سمت یادگیري همراه با عمل بهمنظور تشکیل پایگاه دانش در سازمان با هدف استفاده در دیگر پروژههاست. دابینز )2009( وظایف کلیدی واسطهای دانشی را مواردی مانند ارتقاء وضعیت اشتراک دانش داخل سازمان همکاری در راستای توسعۀ اسناد و منابع مورد نیاز اهداف سازمان تشویق سازمان در جهت گنجاندن مؤلفههای تصمیمگیریبرمبنایمشاهداتکسبشده درخصوصشاخصهایعملکردیسازمانوفعالیتهایتوسعۀ پیشرفته تشویق مدیران به انجام وظایف تشویق سازمان به همکاری با کتابداران بهمنظور توسعۀ راهبردهای جستجوی بهینه و قرار دادن پیوندهای ارتباطی به منابع از طریق میز کار کارکنان برگزاری جلسات ارائه برای مدیران ارشد و مشاوران عالی سازمانی اظهار میدارد )2009 al.,.)dobbins, et ویژگیها و مهارتهای واسط دانشی واسطهای دانشی برای ایفای نقش خود نیاز به مجموعهای از مهارتها و توانایی مانند توانایی ایجاد شبکه مهارتهای تجاری مهارتهای بازاریابی و همچنین تمایل به نوآوری و خطرپذیری دارند )2003.)CHSRF, یک واسط دانشی برای ایفای نقش مشاوره برای طیف وسیعی از افراد سازمان باید طبیعتی ترکیبپذیر مشارکتجو پوششدهندۀ مرزهای سازمان برخورداری از فهم نسبت به بخشهای مختلف سازمان و تفکر نظاممند داشته باشد )2011.)Fisher, کانکلین )2010( ویژگیها و مهارتهایی مانند مهارتهای ارتباط نوشتاری و شفاهی با افراد توانایی انعطافپذیری و ترغیب دیگران توانایی کار و تعامل با افراد و گروهها تسهیلگری مدیریت پروژه تغییر سازمانی و پژوهش و آموزش را بهعنوان 106 مهارتهای کلیدی واسطهای دانشی بیان میکند )2010.)Conklin, بر اساس نتایج پژوهشی که توسط

7 راکسبوراک )2009( انجام شده است مهارتها و ویژگیهای موردنیاز برای واسطهای دانش در چهار دستۀ کالن ویژگیهای شخصیتی مهارتهای جمعآوری شواهد و مدارک مهارت ارزیابی و سنجش موقعیت در شرایط بحران و مهارت میانجیگری دستهبندی میشوند )2009 al.,.)roxborough, et منابع و ما خذ مرتبط با مهارتهای واسط دانشی دارای دو مشخصۀ اصلی است. نخست آن که پژوهشهای محدودی برای شناسایی مهارتها و ویژگیهای واسطهای دانشی ارائه شده است و ویژگیهای ارائهشده در قالب ساختار و نظریههای مشخصی ارائه نگردیده و تنها به ارائۀ فهرست اکتفا شده است. مشخصۀ دوم آن است که همانگونه که دابینز )2009( نیز تأکید دارد ادبیات موضوع در مورد نحوۀ اثرگذاری ویژگیهای دانش در فرآیند اشتراک دانش بهخصوص بهعنوان تسهیلگر فرآیند اشتراک دانش که منجر به خلق شبکهها اشتراک ایدهها و واسطهگری در فرآیند تصمیمگری میشود سکوت کرده است )2009 al.,.)dobbins, et ایجاد درک عمیقتری از ویژگیهای واسط دانش درقالبساختارنظاممندی از ویژگیهاومهارتهامیتواندبهشکلگیری واسطهای دانش در سازمانها و استفاده مؤثرتر از آنها کمک نماید. این پژوهش به این موضوع میپردازد و سعی دارد شکاف پژوهش موجود در مورد ارتباط میان ویژگیها و مهارتهای واسط دانشی را با وظایف آنها در جهت اثربخش نمودن فرآیند اشتراک دانش تبیین پر کند. در این پژوهش وظایف واسطهای دانشی و ویژگیهای آنها در بستر یک شرکت دانشبنیان داخل کشور مورد بررسی قرار میگیرد و گزارههایی دربارۀ ارتباط این دو مقوله بر اساس مشاهدات انجامگرفته طراحی میگردد. ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش روش پژوهش پژوهش حاضر از نوع پژوهشهای کیفی است زیرا از یک سو تا کنون نظریهها یا مدلهای غنیشدهای برای تحلیل ویژگیهای واسطهای دانشی و شیوۀ اثرگذاری آنها در فرآیند اشتراک دانش توسعه داده نشده است )2009 al., )Dobbins, et و از سوی دیگر در صورت وجود مدلهای مفهومی اولیه به خاطر مبتنی بر بستر بودن موضوع جهانشمول بودن این مدلها جای تردید دارد. در این وضعیت مناسبترین مسیر پژوهش مسیر تجربی است )1983 Bringberg,.)McGrath & در مسیر تجربي تحقیق عمدتا از نوع اکتشافي و ماهیت آن ساخت نظریه است. یک نظریه مجموعهاي از مفاهیم بههم پیوستهاي است که پدیده یا موضوع خاصي را توضیح ميدهد )1982 al.,.)zaltman, et شیوهاي که در این پژوهش براي ساخت نظریه انتخاب شده است رویکرد دادهبنیاد است. رویکرد دادهبنیاد براي پدیدههایي که هنوز درک و استنباط کافي از آن حاصل نشده است روش مناسبي است )1997 Eisenhardt,.)Brown & در روش داده بنیاد راهبرد پژوهش موردکاوی است. روش جمعآوری دادهها مصاحبه و اصلیترین روش تجزیه

8 فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز 1393 و تحلیل استفاده از شیوههای تحلیلی سهگانۀ کدگذاری باز محوری و انتخابی است. فرآیند اکتشاف در رویکرد دادهبنیاد مرحله به مرحله است ) ()Eisenhardt, )Kerssens-van, که طي آن محقق در یک فرآیند حلزونی دادههاي الزم را جمعآوري آماده و تحلیل مينماید و سپس تحلیل خود را با ادبیات موجود مقایسه ميکند )1996.)Pandit, بر اساس این رویکرد برای پژوهش حاضر چهار فاز طراحي جمعآوري و منظم کردن دادهها تحلیل دادهها و پایایی و اعتبارسنجی تدوین شده است. فاز طراحی مربوط به تبیین مسأله و تعیین نمونه است. در بخش دوم این مقاله از طریق مرور ادبیات مشخص گردید شناسایی ویژگیهای واسطهای دانشی بهگونهای که بتوانند در فرآیند اشتراک دانش بهصورت اثربخش عمل نمایند یکی از ابهامات پژوهش در این حوزه است. در فرآیند پژوهش کیفی تعیین نمونه از طریق فرآیند نمونهگیری نظری انجام میشود )1982 al.,.)zaltman, et در این پژوهش دو حوزۀ دانشی در یکی از سازمانهای بزرگ دانشبنیان در داخل کشور بهعنوان نمونه درنظر گرفته شده است. در هر یک از نمونهها فرآیند اشتراک دانش بهطور عمیق مورد مطالعه قرار میگیرد و از این طریق سعی میگردد روزنههایی برای کشف مفاهیم و توسعۀ نظریههای مرتبط در خصوص ویژگیهای واسطهای دانشی در فرآیند اشتراک دانش انجام پذیرد. انجام این پژوهش تصویر صیقلیافتهتری از ارتباط میان وظایف واسطهای دانشی مطرحشده در ادبیات و مفاهیم ساختهشدۀ مبتنی بر دادههای موردکاوی درخصوص ویژگیهای واسطهای دانشی ارائه میدهد. پژوهش حاضر در واقع پلی میان ادبیات موجود و یافتههای مبتنی بر دادههای تجربی در موردکاوی ایجاد مینماید جمعآوری دادهها دادههای پژوهش عمدتا از نوع دادههای کیفی دربارۀ فرآیند اشتراک دانش در نمونههای مورد نظر و دادههایی هستند که سرنخهای واسطهای دانشی را مشخص مینمایند. دادهها از طریق مصاحبههای عمیق با خبرگان و متخصصان از میان مدیران و کارشناسان ارشد سازمان موردکاوی مطابق جدول )1( صورت پذیرفت. بهمنظور رعایت ساختاری یکسان در طول انجام مصاحبهها و اطمینان از برگزاری مصاحبههای کنترلشده یک دستورالعمل مصاحبه طراحی گردید. دستورالعمل مصاحبۀ در قالب 10 پرسش مطابق جدول )2( تدوین شد. در دستورالعمل مصاحبه شیوۀ برگزاری مصاحبه و پرسشها مشخص میشود. پرسشها بهگونهای طراحی شدند که ابتدا بتوان فضای اشتراک دانش در سازمان مورد 108 مطالعه را استخراج نمود و سپس در قالب پرسشهای آتی سازوکارهای واسطهگری دانش در سازمان

9 شوندگان مصاحبه مشخصات جدول) 1 (: مصاحبه شونده اول دوم سوم چهارم پنجم ششم سازمانی مرتبه ارشد مدیر ارشد کارشناس مدیر ارشد مدیر مدیر خبره کارشناس کاری تخصص تحصیالت فناوری مدیریت و نوآوری مدیریت دانش مدیرت تخصصی- دکترای کیفیت ممیزی و کیفیت مدیریت - کارشناسی با ارتباط مدیریت و فناوری مدیریت دانش مدیریت تخصصی دکترای همکاران شبکه کیفیت ممیزی و کیفیت مدیریت ارشد کارشناسی فناوری مدیریت و دانش مدیریت ارشد کارشناسی مشتریان با ارتباط مدیریت و استانداردسازی کیفیت مدیریت ارشد کارشناسی کاری سابقه سال 18 سال 14 سال 15 سال 15 سال 15 سال 14 مصاحبه سواالت جدول جدول) 2 (: دانش اشتراک فرآیند در دانشی واسط نمودن اثربخش برای مفهومی مدل یک ارائه 109 شماره سوال متن )و آنان نیاز مورد دانشهای همچنین و میشوند شناسایی سازمان در دانش نیازمند افراد چگونه میگیرد قرار دانش نیازمند افراد اختیار در چگونه آن( صاحبان و دانش ذخیره محل دانش نیازمند افراد شناسایی دانش صاحبان و دانش )شناسایی دانش اشتراک ابزارهای در قسمتهایی یا و افراد چه و چگونهاند سازمان در دانش( نیازمند فرد به دانش رساندن هستند دخیل فرآیند این اشتراک موانع دانش اشتراک فرهنگ و دانش اشتراک فرآیند شناختن رسمیت به وضعیت است چگونه سازمان در دانش اشتراک فرآیند از مدیران حمایت و دانش میگیرد انجام...( و نگاری نامه طریق )از رسمی بصورت صرفا سازمان در دانش اشتراک آیا میگیرد انجام نیز...( و دوستانه صحبتهای ناهار )میز غیررسمی بصورت ویا و روند چه با و میشوند شناسایی چگونه آن به مربوط حلهای راه و سازمان در موجود مشکالت مییابند انتشار...( و یادگیری )بمنظور سازمان مختلف بخشهای و صنایع بین فرآیندی نگهداری سپس و کشف چگونه سازمان در نو های ایده و آموختهها درس تجربیات است چگونه فرآیند این بر مدیریت و نظارت نحوه همچنین و میگردند و تعامالت و است چگونه سازمان در کلیدی دانشهای صاحبان و خبرگان شناسایی میپذیرد صورت شکل چه به آنان بین ارتباطات سازمان خارج از نو های ایده و تجربیات و ها آموخته درس شده انجام پژوهشهای چگونه میگردد بومیسازی سازمان بستر در و یافته انتقال سازمان داخل به فرآیند همچنین و سازمان در دانش مدیریت سامانههای و دانشی پایگاههای مدیریت نحوه میباشد چگونه سازمان در... و استانداردها دستورالعملها رویهها انتشار این در آیا و میکند رفتار چگونه آمده بوجود مشکالت و مسائل با برخورد در سازمان خاصی جلسات تشکیل ویا کاوی بهینه مانند: خاصی های حل راه و فرآیندها خصوص بمنظور سازمانی دانش صاحبان و خبرگان حضور با غیررسمی( یا رسمی )بصورت میگیرد انجام... و پژوهش( )براساس بنیان دانش تصمیمگیری سوال استخراج منابع اساس بر پرسشنامههای دانش تسهیم رمضان و )مقیمی )1392 وظایف براساس توسط شده بیان ذیل مراجع و افراد (Hargadon, 1998()Dobbins, et al., 2009( )CHSRF, 2003( )Cooper, 2010( )Fisher, 2011(

10 مشخص گردد. همچنین در طی مصاحبه ویژگیهای واسطهای دانشی با تکیه بر مهارتها و ویژگیهای رفتاری مطرح گردیدند. پروتکل مصاحبه تضمین میکند که مصاحبهها بتوانند در راستای استخراج فرآیند اشتراک دانش شناسایی جایگاه واسط دانشی در فرآیند یادشده اکتشاف مهارتها ویژگیها و تواناییهای واسطهای دانشی قرار گیرد کدگذاری دادهها در پژوهش حاضر رویکرد دادهبنیاد بر اساس مبانی ارائهشده از سوی استرائوس و کوربین) 1990 ( بهکار برده شده است )1990 Corbin,.)Strauss & در این دیدگاه رویکرد دادهبنیاد از طریق اجرای مجموعهای از رویهها روشها و فنون تحت عنوان رویۀ کدگذاری توصیه شده است )2000.)Glyn, کدگذاري فرآیندي است که طي آن پدیدهها در میان دادهها شناسایي گروهبندي نامگذاري توصیف و تحلیل ميشوند. استرائوس و کوربین رویۀ کدگذاري را به سه مرحلۀ کد گذاري باز 3 کد گذاري محوري 4 و کدگذاري انتخابي 5 تقسیم مينمایند )1990 Corbin,.)Strauss & از طریق کدگذاری مفاهیم 6 مقولهها 7 و قضایا 8 شکل میگیرند. مفاهیم پایهايترین واحد تحلیل را تشکیل داده و از درک مفهومي داده حاصل ميشوند. مقولهها سطح باالتري از مفاهیم ميباشند که شباهتها و تفاوتهاي میان مفاهیم را نمایش ميدهند. قضیهها ارتباط میان مقولهها و مفاهیم متعلق به آن و همچنین تفاوتها و فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز 1393 شباهتهاي میان مقولهها را در یک سطح عموميشده به نمایش ميگذارند )1996.)Pandit, 3-3- اعتبارسنجی و پایایی بهطور سنتي یکي از دغدغههاي رویکرد موردکاوي سنجش اعتبار نتایج آن است )1982 al.,.)zaltman, et در پژوهش کیفی سنجش اعتبار به معنی درجۀ شباهت نتایج با واقعیت است )2000.)Glyn, پایایی در پژوهش کیفی نیز گرچه مورد مناقشه است )گل افشانی 1385( اما به معنی بهدست آمدن نتایج یکسان در صورت تکرار دوبارۀ فرآیند تحقیق تعبیر میگردد )1996.)Pandit, در این پژوهش از طریق رعایت مواردی مانند: )1( اتکا بر ادبیات موضوع و مقایسه یافتهها با آن )2( طراحی دستورالعمل مصاحبه و برگزاری مصاحبهها به صورت ساختارمند )3( بهکارگیری فرآیند مدون برای ثبت ضبط و تحلیل دادهها )4( مقایسۀ طراحی دو حوزۀ دانشی برای مطالعه و مقایسۀ نتایج آنها با یکدیگر )5( نمونهگیری نظری و )6( ارائۀ یافتههای پژوهش با دو نفر از خبرگان سازمان موردکاوی و دو نفر از خبرگان دانشگاهی اعتبار 110 و پایایی پژوهش مهیا گردیده است.

11 4- تجزیه و تحلیل نتایج 1-4- تحلیل دادهها براساس روش پژوهش طراحیشده فرآیند کد گذاري باز و کدگذاري محوري با استفاده از نرمافزار اطلس-تی آی 6,2 9 انجام گردید. مرحلۀ کدگذاری باز در دو مرحله انجام شده است. در مرحلۀ اول کد گذاري باز ابتدا از دادههاي جمعآوريشده 116 کد استخراج گردید و سپس این کدها حول 16 مفهوم اساسی یکپارچه شدند. تحلیل عمیق کدهای اساسی و بررسی روابط ساختاری ناشی از روابط عل ی و معلولی میان آنها چهار کد محوری )1( برونگرایی )2( جاذبۀ شخصیتی )3( جایگاه سازمانی )4( توانمندی رهبری را تداعی میکنند )شکل )1((. کد محوری دید تجاری برون گرایی کد محوری جاذبه شخصیتی )خصلتهای پسندیده ) هوشمندی و کنجکاوی ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش کد محوری توانایی علمی بین رشتهای توانایی تخصصی حوزههای کاری سازمان وجه و شخصیت سازمانی تعصب )شیفتگی( سازمانی جایگاه سازمانی تجزیه و تحلیل هماهنگ کننده نوآوری توانایی مدیریت توانایی رهبری کار تیمی علمطلبی و پویش کد محوری شکل) 1 (: روابط عل ی و معلولی بین 16 کداساسی و شناسایی 4 کد محوری

12 همچنین در جدول )3( کد ها و مفاهیم توسعه داده شده نمایش داده شده است. جدول )3(: کدها و مفاهیم توسعهدادهشده در موردکاوی کد محوری )مفاهیم( جاذبه شخصیتی برون گرایی دارای جایگاه و اختیارات سازمانی توانایی رهبری کد برونگرایی وجهه و شخصیت سازمانی توانایی رهبری هماهنگکننده کار گروهی جایگاه سازمانی توانایی مدیریت جاذبۀ شخصیتی جایگاه سازمانی هماهنگکننده کار گروهی توانایی مدیریت توانایی رهبری وجه و شخصیت سازمانی توانایی علمی بین رشتهای جاذبۀ شخصیتی دید تجاری برونگرایی توانایی تخصصی حوزههای کاری سازمان وجه و شخصیت سازمانی تعصب سازمانی تجزیه و تحلیل هماهنگ کننده توانایی رهبری توانایی مدیریت کار گروهی جایگاه سازمانی توانایی مدیریت هماهنگکننده توانایی علمی بین رشتهای جاذبۀ شخصیتی دید تجاری وجه و شخصیت سازمانی برونگرایی تعصب سازمانی مرجع مصاحبهشوندههای دوم تا ششم. )Dobbins, et al., 2009()CHSRF, 2003()Cooper, 2010()Roxborough, et al., 2009( مصاحبهشوندۀ اول چهارم و پنجم. )CHSRF, 2003()Cooper, 2010( )Roxborough, et al., 2009( مصاحبهشوندۀ دوم سوم چهارم پنجم و ششم. )Scott-Findlay, 2004()Fisher,2011( مصاحبهشوندۀ سوم پنجم ششم. )Scott-Findlay, 2004()Roxborough, et al., 2009( فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز برونگرایی یکی از ویژگیهای محوری واسط دانشی که با 7 ویژگی از 15 ویژگی دیگر مستقیما در ارتباط است ویژگی برونگرایی است. برونگرایی به معنی توانمندی و مهارت واسط دانشی در ایجاد روابط و تعامالت اجتماعی در سازمان و یا خارج از سازمان است. ویژگی برونگرایی به شیوههای مختلف تحت عنوان روابط و تعامالت توسط مصاحبهشوندگان مطرح و اهمیت آن مورد تأکید قرار گرفته است. در زیر نمونههایی از اظهارنظر مصاحبهشوندگان در این خصوص آورده شده است:»... ما در این تیمها چند مسأله را دنبال میکنیم: 1( تعامل دوطرفه یعنی اینکه باید بتوانند تعامل کنند و شخصیت اجتماعی داشته باشند. یکی از ویژگیهای آنان این است. آنها حتما باید تعامل دوطرفه داشته باشند.«مصاحبه شوندۀ دیگری اظهار می دارد:»افرادی که در این نقطۀ کاری درگیر هستند باید اجتماعی و دارای روابط عمومی و قدرت تعامل باالیی باشند» و «... در این فضا باید طوری رفتار کنید که شما را در فضای بیرون سازمان بشناسند.«112 مصاحبهشوندۀ دیگری تأکید میکند:

13 «ویژگی های الزم عبارتند از... و قدرت تعامل باال.. و در اینجا فرد باید فردی برون گرا باشد و ارتباطات را بتواند به خوبی برقرار نماید.«ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش جاذبۀ شخصیتی دومین ویژگی که از ترکیب 7 ویژگی از 15 ویژگی دیگر قابل مفهومسازی است ویژگی جاذبۀ شخصیتی واسط دانشی است. به ویژگی جاذبۀ شخصیتی بارها و بارها بهطور مستقیم یا با واسطه از سوی مصاحبهشوندگان اشاره شده است. به عنوان مثال:»... قدرت جذب کردن بهموقع افراد بهطوریکه منجر به جلب اعتماد افراد گردد... این خیلی مهم است که زودتر بتوان افراد را بهخود جذب کرد که دچار دوبارهکاریها نشویم...«.»... ادبیات رفتاری بسیار مهم است... اخالق آنان و نحوۀ برخود آنان با مدیران و افراد خوشخلقی یا بد خلقی آنان.«مصاحبهشوندۀ دیگری اظهار میدارد:»... دارای رفتار خوب باشیم تا افراد جذب گردند... همچنین این افراد در کنار داشتن قدرت جذب... نباید ماشینی رفتار کنند و باید انعطاف پذیر باشند.«مصاحبهشوندۀ دیگری بیان میدارد:»... ]فرد باید[ بتواند قدرت جذب کردن افراد را داشته... و... پررویی و جسارت و قدرت تعامل باال ]داشته باشد[... دارای جاذبه باشد تا بتواند تجارب را جذب نماید... و... انعطافپذیری و داشتن انعطاف رفتاری زیرا در بانک ارتباطی که ما داریم افراد با سلیقهها و اخالق مختلفی وجود دارد... همچنین این فرد می بایست فردی باشد که حسود نباشد و منیع الطبع باشد... فرد باید دارای شرح صدر خوبی باشد.«بر این اساس واسطهای دانشی از لحاظ شخصیتی باید دارای رفتاری نیکو و صفات پسندیدهای مانند صبر و حوصله خوشخلقی قدرت جذب و مانند آن باشند تا بتوانند نقش واسط دانشی را بهطور اثربخش ایفا نمایند دارای جایگاه و اختیارات سازمانی بودن جایگاه و اختیارات سازمانی به معنی این است که یک واسط دانشی باید در سازمان دارای جایگاه و موقعیت مناسب باشد تا بتواند وظایف خود را بهخوبی عملیاتی نماید. داشتن اختیارات و قدرت سازمانی باعث می شود یک واسط دانشی در مواقع لزوم بهنحو بهتر و سریعتری عمل و تصمیمگیری نماید. این ویژگی با 11 ویژگی از 15 ویژگیهای اساسی دیگر در ارتباط مستقیم است. ویژگی دارای جایگاه

14 فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز 1393 و اختیارات سازمانی بودن به طرق مختلف از سوی مصاحبهشوندگان مطرح و بر اهمیت آن تأکید شده است. در زیر نمونههایی از اظهارنظر مصاحبهشوندگان آورده شده است:»از دیگر ویژگیها ایشان باید دارای اختیارات سازمانی زیادی باشد... ولی این اختیارات است که اهمیت دارد. همچنین حمایت از سوی مدیریت ارشد نیز بسیار مهم است چون در این صورت فرد به خود اجازه می دهد در مواقع لزوم بدون ایجاد شکایتی از سوی کسی کار موردنیاز را انجام دهد. در واقع اگر حمایت وجود نداشته باشد آن اختیارات زیاد معنایی پیدا نمیکند.... اولین مانع موجود بر سر راه این کار عدم حمایت مدیر ارشد است... همچنین باید سطح اختیارات افراد این حوزه باال باشد و همیشه مورد حمایت مدیران ارشد باشد.«مصاحبهشوندۀ دیگری بیان میدارد:»... باید یکسری اختیارات برای افراد دخیل در این واحدها وجود داشته باشد تا آنان بتوانند برای آن خبرگانی که شناسایی کردهاند تسهیالتی قائل شوند... دارای اختیارات برای سیاستگذاری باشد... همچنین وجود امکان و اختیارات بهمنظور پرداخت مالی برای افراد دخیل... ویژگیهای الزم برای انجام بهتر وظایف داشتن حمایت مدیر ارشد است.«مصاحبه شونده دیگر بیان میدارد:»یکی از ویژگیهای مهم این است که فرد باید استقالل و اختیارات سازمانی مناسب و خوبی داشته باشد. برای انجام این چنین کارهایی داشتن اختیارات و حمایت از سوی مدیر ارشد بسیار مهم است... همچنین من در حوزۀ مسائل مالی هم باید دارای اختیارات باشم تا بتوانم در این حوزه و امور کاری هزینه کنم تا در کار خود موفق باشم.«همچنین فرد دیگری نظر خود را این طور اظهار مینماید:»دارای قدرتها و اختیارات سازمانی خوبی باشد... قدرت سیاستگذاری بسیار مهم است.« توانایی رهبری برونگرایی برخورداری از ویژگیهای شخصیتی و دارای جایگاه و موقعیت سازمانی بودن به عنوان سه ویژگی کلیدی واسطهای دانشی مفهومسازی شدهاند. با وجود این در کنار این سه ویژگی نیاز است تا واسطهای دانشی از توانمندی رهبری نیز برخوردار باشند. این ویژگی با 10 ویژگی از 15 ویژگیهای اساسی دیگر در ارتباط مستقیم است. رهبری به معنی توانمندی واسط دانشی در جهتدهی افراد در فرآیند یادگیری و تغییر است. در غیر این صورت واسط دانشی فقط به صورت سطحی به تبادل دانش 114 در فرآیند اشتراک دانش میپردازد و نقش نهادینهسازی دانش را در فرآیند تبادل دانش ایفا نخواهد نمود.

15 ویژگی رهبری به شکلهای مختلف با عنوان قدرت و توانایی سیاستگذاری دید راهبردی و رهبری توسط مصاحبهشوندگان مطرح و بر اهمیت آن تأکید شده است. به عنوان مثال:»... فرای مرزهای بسته تصمیمگیری نماید... دارای دید راهبردی نیز باشند... ویژگی قدرت سیاستگذاری بسیار مهم است... باید بتواند افراد را جهتدهی کند.«فرد دیگری اظهار مینماید:»این فرد باید توان رهبری باالیی داشته... رهبر خوبی باشد... انتقاد پذیری باال داشته باشد... بتواند افراد را در پذیرش دانش جدید متقاعد نماید...توانایی ترکیب استعدادهای دیگران را داشته باشد.«ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش مدل مفهومی اثربخشی واسطهای دانش فرآیند واسطهگری دانش با گردهم آوردن افراد برای تبادل دانش آغاز میشود. واسطههای دانشی با مراکز خلق دانش در ارتباط هستند و تغییرات در سازمان را ایجاد و پیادهسازی ایدههای جدید را در سازمان دنبال میکنند )2003.)CHSRF, در یک دنیای ایدهآل مسؤلیتهای واسط دانشی خطی نیست که دارای آغاز و پایان باشد بلکه بهصورت مارپیچی شامل پژوهش سیاستگذاری و اجراست )2004.)Scott-Findlay, واسطگری دانش فرآیند غیررسمی اشتراک دانش را سازماندهی میکند و به افراد کمک میکند تا نیازهای دانشی یکدیگر را درک و دانش را تبادل کنند و این امر و در سازمان نهادینه گردد. به همین دلیل هارگادون )1998( عالوه بر وظیفۀ دسترسی و ارتباط وظیفۀ یادگیری را نیز به وظایف کلیدی واسطهای دانشی اضافه نموده است )1998.)Hargadon, فیشر )2010( نیز عالوه بر وظایف معمول واسط دانشی مانند اطالعرسانی تسهیلگری وظیفۀ خلق محیطی توانا و مساعد را نیز به وظایف واسط دانشی اضافه نموده است )2011.)Fisher, پژوهشهای اخیر در حوزۀ اشتراک دانش و واسطهای دانشی عالوه بر وظیفۀ ارتباطی که بهطور سنتی بهعنوان وظیفۀ اصلی واسطهای دانشی بوده است وظیفۀ ایجاد بستر یادگیری و تغییر ) ()Fisher, )Hargadon, بهمنظور جذب دانش انتقالدادهشده را نیز مد نظر قرار داده است )1998.)Hargadon, یکپارچهسازی مفاهیم استخراج شده دربارۀ ویژگیهای واسطهای دانشی که از سازمان موردکاوی استخراج شده است با دو وظیفۀ تسهیل ارتباط میان افراد و ایجاد بستر یادگیری و تغییر حاکی از یک ارتباط ماهیتی سطح باال میان چهار مفهوم محوری برونگرایی جاذبۀ شخصیتی جایگاهسازمانی و رهبری در سازمان است. به این معنی که واسطهای دانشی از طریق چهار ویژگی محوری برونگرایی جاذبۀ شخصیتی جایگاه و اختیارات سازمانی رهبری ظرفیت تسهیلگیری تغییر و تسهیلگیری ارتباط دانشی را در سازمان ارتقا میبخشد. ارتقاء دو ظرفیت یادشده نقش میانجی را برای ارتقاء اثربخشی

16 فرآیند اشتراک دانش ایفا میکند. در شکل )2( مدل ارتباط ویژگیهای واسطهای دانشی در یک ساختار یکپارچه برای اثربخش نمودن وظایف واسطی دانش بهصورت یک مدل مفهومی نمایش داده شده است. مدل ارائهشده در این مقاله ویژگیهای واسطهای دانشی و ارتباط این ویژگیها با اثربخشی اشتراک دانش که بر اساس دادههای واقعی از موردکاوی حاصل شده بود را با دو وظیفۀ اصلی واسط دانشی که از ادبیات حاصل شده یکپارچه نموده است. در این یکپارچهسازی ویژگیهای دانش نقش پیشران در رابطۀ عل ی میان وظایف واسط دانشی )تسهیلگیری تغییر تسهیلگری ارتباط دانشی( و اثربخشی فرآیند اشتراک دانش دارد. بر اساس مدل مفهومی ارائهشده در شکل )2( گزارههای زیر برای اثربخش نمودن واسطهای دانشی در فرآیند اشتراک دانش قابل تبیین هستند. ظرفیت ارتباط دانشی شناسایی خبرگان تسهیل در نمایش دانش تعامل بین دارندگان و نیازمندان دانش ظرفیت تغییر واسط دانشی اثربخش در فرآیند اشتراک دانش فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز 1393 ویژگیهای محوری واسط دانشی برونگرایی جاذبه شخصیتی جایگاه و اختیارات سازمانی رهبری شکل )2(: مدل رابطهای اثربخش واسطهای دانشی و فرآیند اشتراک دانش سازمان گزارۀ یک: واسط دانشی از طریق چهار ویژگی برون گرایی مشخصههای شخصیتی جایگاهسازمانی و رهبری ظرفیت تغییر در سازمان را در جهت اثربخش نمودن فرآیند اشتراک دانش افزایش میدهند. گزارۀ دو: واسط دانشی از طریق چهار ویژگی برون گرایی مشخصههای شخصیتی جایگاهسازمانی و رهبری ظرفیت ارتباط دانشی در سازمان را در جهت اثربخش نمودن فرآیند اشتراک دانش افزایش میدهند. 116 گزارۀ سه: ظرفیت ارتباط دانشی واسط دانشی منجر به افزایش ظرفیت تغییر میشود.

17 ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش جمعبندی پژوهش حاضر از طریق اجرای روش کیفی در یک شرکت دانشبنیان ویژگیهای واسطهای دانشی و نقش آنها در فرآیند اشتراک دانش را در قالب یک مدل مفهومی تبیین نمود. بر اساس روش طراحیشده دادهها از طریق اجرای مجموعهای از مصاحبههای نیمهساختیافته ایجاد و با بهکارگیری روش تجزیه و تحلیل کدگذاری باز محوری و انتخابی در قالب رویکرد دادهبنیاد یک مدل مفهومی ارائه شد. مدل مفهومی ارائه شده در این پژوهش یافتههای حاصل از دادههای واقعی را با مدلهای توسعهدادهشده در ادبیات پیوند زده است. بر اساس اجرای موردکاوی چهار ویژگی برونگرایی جاذبۀ شخصیتی جایگاه سازمانی و رهبری برای انجام وظایف واسطهای دانشی تبیین گردید. ادبیات سنتی اشتراک دانش وظیفۀ تسهیلگری ارتباط میان افراد را برای واسطهای دانشی در نظر گرفته است. با وجود این ادبیات جدید اشتراک دانش واسطهای دانشی را در قالب فرآیند نوآوری تجویز و برای واسطهای دانشی وظیفۀ تغییر و یادگیری را منظور نموده است. نتایج موردکاوی بر نقش ویژگیهای کلیدی واسطهای دانشی بر اثربخشی فرآیند اشتراک دانش تأکید دارد. از سوی دیگر ادبیات موضوع بر دو وظیفۀ تسهیلگری ارتباطات میان افراد و تغییر تأکید مینماید. ترکیب دو رده از مفاهیم یادشده نقش پیشران ویژگیهای واسطهای دانشی برای ایجاد ظرفیت ارتباطی و تسهیل تغییر در سازمان بهمنظور اثربخش نمودن فرآیند اشتراک دانش را تداعی میکند. بر این اساس واسطهای دانشی عالوه بر وظیفۀ معمول واسطهگری برای ارتقاء ظرفیت ارتباطات در بازار دانشی وظیفۀ مهم ایجاد ظرفیت تغییر در سازمان را نیز به عهده دارند. مجموعۀ چهار مفهوم برونگرایی جاذبۀ شخصیتی دارای جایگاه سازمانی بودن و رهبری چهار ویژگی کلیدی واسط دانشی است که از طریق آن ظرفیت ارتباط دانشی در بازار دانش و ظرفیت تغییر ارتقا مییابد. نگاه صرفا واسطهما بانه به واسط دانشی سطح آنها را در سازمان تنزل و نقش آنها در اثربخشی فرآیند اشتراک دانش را محدود مینماید. واسطهای دانشی الزم است در درون فرآیند نوآوری در سازمان قرار گیرند و تغییر را در سازمان تسهیل نماید. بنابراین ایفای نقش رهبری تغییر و ویژگیهای پرجذبه که دارای جایگاه سازمانی در کنار توانمندی ارتباطی آنها است از مهمترین ویژگیهای واسط دانشی است. بدین ترتیب پژوهش حاضر عالوه بر ارائۀ ویژگیها و مهارتهای الزم برای افزایش اثربخشی واسطهای دانشی که به گفتۀ دابینز )2009( کمتر کار پژوهشی منسجمی در مورد آن انجام شده است )2009 al., )Dobbins, et ارتباط میان مفاهیم تجربی و نظریههای موجود را افزایش اثربخشی واسطهای دانشی و نیز بهبود فرآیند اشتراک دانش سازمان با داشتن ویژگیها و مهارتهای استخراجشده بیان نموده است.

18 یافتهها برای محققان حوزۀ مدیریت دانش مطالعۀ عمیقتر موضوع و برای مدیران سازمانهای دانشبنیان نهادینهسازی واسطهای دانشی و تبیین ویژگیهای ساختاری برای شکلگیری و رشد واسطهای دانشی در سازمان را فراهم میسازد. یافتههای این پژوهش حاصل مطالعۀ عمیق در سازمان موردکاوی بهعنوان نمونۀ معتبری از سازمانهای دانشبنیان کشور است و از این لحاظ نیاز به عمومیسازی در سطح باالتری از جامعه دارد. بنابراین طراحی پژوهش با روش کم ی برای آزمون آماری مدل مفهومی و گزارههای حاصل از آن توصیه میگردد. همچنین با توجه به اینکه در پژوهش حاضر واسط دانشی از نوع فردی در نظر گرفته شده است نیاز به بررسی بیشتر در مورد واسط دانشی به عنوان یک سازمان یا بخش سازمانی مشهود است. -6 منابع References Ardichvili, A., Page, V. & Wenling, T., Motivation & Barriers to Participation in Virtual Knowledge Sharing Communities of Practice. Journal of Knowledge Management, 7(1), pp Brown, S. & Eisenhardt, K., The Art of Continuous Change: Linking Complexity Theory and Time- Paced Evolution in Relentlessly Shifting Organization. Administrative Science Quarterly, 42(1 ), pp CHSRF, The Theory and Practice of Knowledge Broking in Canada s Health System, Montreal: CHS- RF. Conklin, J., SHRTN Collaborative Evaluation Report, Covering years 4 and 5. Seniors Health Knowledge Network, Available at: www. seniorshealthknowledgenetwork.com/taxonomy/term89. Cooper, A., Knowledge Brokers - A Promising Knowledge Mobilization Strategy to Increase Research Use and Its Impact in Education. Ontario Institute for Studies in Education. Cranefield,. J. & Yoong, P., The Role of the translator/interpreter in knowledgetransfer environments. Knowledge and Process Management, 14(2), pp Davenport, T. H. & Prusak, L., Working knowledge: How organizations manage what they know, Harvard Business School Press, USA. Dobbins, M. & et al, A description of aknowledge brokerrole implemented as part of a randomized controlled trial evaluating three knowledge translation strategies. Implementation Science,Volume 4, p. 23. Eisenhardt, K., Building Theories from Case Study Research. Academy of Management Review, 14(4), pp Fisher, C., Knowledge Brokering and Intermediary concepts. Brighton: IDS Knowledge Services. Gao, S., Understanding Knowledge Sharing Behaviour, The Hong Kong University of Science & Technology. Giannakis, M., Facilitating learning and knowledge transfer through supplierdevelopment. Supply Chain Management: An International Journal, Vol. 13, p فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز

19 ارائه یک مدل مفهومی برای اثربخش نمودن واسط دانشی در فرآیند اشتراک دانش 119 Glyn, W., A Comparative Discussion of Notion of the Validity in Qualitative Research. the Qualitative Report, 4(3). Goh, S., Managing effective knowledge transfer: An integrativeframework and some practice implications. Journal of Knowledge Management, 6(1), p Hammami, H., Amara, N. & Landry, R., Organizational climate and its influence on brokers knowledge transfer activities: A structural equation modeling. International Journal of Information Management, 33 (2013), p Hansen, M., Knowledge networks: explaining effective knowledge sharing in multi-unit companies. Organization Science, 13(3), pp Hargadon, B., Firms as Knowledge brokers: Lessons in pursuing Continuous innovation. California Management Review, 40(3), p Honig, M., The new middle management: Intermediary organizations in education policy implementation. Educational Evaluation and Policy Analysis, 26(1), pp Hooff, v. & de Ridder, J., Knowledge sharing in context: the influence of organizational commitment, communication climate and CMC use on knowledge sharing. Journal of Knowledge Management, 8(6), pp Horne, M., Honest brokers : brokering innovation in public services, The innovation Unit Inc.. Jackson, N., Introduction to brokering in higher education. in: Engaging and changing higher education through brokerage. Ashgate Publishing, Aldershot. Kerssens-van, D., The Iterative Theory-Building Process: Rationale, Principla\es and Evaluation. Management Decision, 39(7), pp Kidwell, D., Principal investigators as knowledge brokers: A multiple case study of thecreative actions of PIs in entrepreneurial science. Technological Forecasting & Social Change, Volume 80, p Kim, S., Suha, E. & Jun, Y., Building a Knowledge Brokering System using social network analysis: A casestudy of the Korean financial industry. Expert Systems with Applications, Volume 38, p McGrath, J. & Bringberg, D., External Validity and the Research Process: A Comment on the Calder/ Lynch Dialouge. Journal of Consumer Research, Volume 10. O Dell, C. & Grayson, C., If only we knew what we know: identification and transfer of internal best practices. California Management Review, 40(3), pp Pandit, N., The Creation of Theory A Recent Application of the Grounded Theory Method. The qualitative Report, 2(4), pp Roxborough,., Rivard,., Russell,. &, Knowledge Brokering in Health Care. CanChild Centre for Childhood Disability Research. Scott-Findlay, S., Knowledge-Brokers, Linking Researchers and Policy Makers : Workshop Summary, Health Research Transfer Network of Alberta. Sharifuddin, S. O. & Rowland, F., Knowledge Management in a Public Organization: A Study on the Relationship Between Organization Elements and the Performance of Knowledge Transfer. Journal of

20 Knowledge Management, 8(2), pp Strauss, A. L. & Corbin, I., Basics Of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures And Techniques. Thousand Oaks. Sundaresan, S. & Zhang, Z., Facilitating Knowledge Transfer in Organizations through Incentive Alignment and IT Investment. Hawaii, Proceedings of the 37th Annual Hawaii International Conference on System Sciences. Szulanski, G., The process of knowledge transfer: a diachronic analysis of stickiness. Organizational Behavior and Human Decision Process, Volume 82, p Teng, J. & Song, S., An exploratory examination of knowledge sharing behaviors: solicited and voluntary. Journal of knowledge management, 15(1), pp Yu, Y., Motivational Foundation of Individual Knowledge Sharing, Master Thesis, The Hong Kong University of Science & Technology. Zaltman, G., LeMasters, K. & Heffring, M., Theory Construction in Marketing Some Thoughts on Thinking. John Wiley. Zhang, J. & Faerman, S. R., Nature of Knowledge and Its Influence on Knowledge Sharing Practice: Experiences from Building the MACROS System. Hawaii, Proceedings of the 37th Annual Hawaii International Conference on System Sciences. اخوان پ. و رحیمی, ا شناسایی و رتبه بندی عوامل انگیزشی موثر بر اشتراک دانش در یک سازمان صنعتی. مدیریت نوآوری, 1)2(, صص جعفری م. و اخوان, پ بازارهای پویای دانش : راهی در تحقق مدیریت دانایی. ماهنامه علمی و آموزشی تدبیر جلد 173. خاتمیانفر پریسا 1391.مروری تقلیلی بر عوامل بازدارنده و موانع اشتراک دانش در سازمانها. نشریه الکترونیکی شمسه )2(1. داونپورت ت. ا. و پروساک ل مدیریت دانش. اول تدوين مكان نشر نامشخص: ساپکو. صارمی نیا ص. مشبکی, ا. و دالوری و طراحی و ارزیابی الگوی مفهومی تدوین راهبرد داستان سرایی جهت مدیریت دانش. مدیریت نوآوری )3(2 صص عالمه, س. الناز. ش. ب. ع. و صدری س شناسایی موانع تسهیم دانش در شرکت پاالیش نفت اصفهان)مطالعه پدیدارشناسی(. فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش های مدیریت منابع انسانی 2)3( صص گل افشانی ن روایی و پایایی در پژوهش کیفی. فصلنامه اطالع رسانی آموزشی و پژوهشی مدیریت فردا )14-13(4. مقیمی, س. م. و رمضان م مدیریت دانش و فناوری اطالعات. نشر سازمان مدیریت صنعتی. 1. Knowledge Broker 2. Grounded Theory 3. Open Coding 4. Axial Coding 5. Selective Coding 6. Concepts 7. Categories 8. Propositions 9. Atlas.ti 6.2 فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نوآوری / سال سوم شماره سوم پاییز